Mościce - Fabryki azotowej początki

Myśl budowy nowej fabryki związków azotowych powziął Profesor Ignacy Mościcki, obecny Prezydent RP w okresie, kiedy rolnictwo polskie dźwigało się po ciosach, jakie mu zadała wojna i wielokrotne przemarsze wojsk nieprzyjacielskich przez nasz kraj.

 

Okres realizacji tego projektu przypadł na lata 1927—1929, kiedy szybki rozwój produkcji rolniczej wymagał wielkiej ilości środków nawozowych, kiedy mimo rozbudowy krajowej fabryki nawozów azotowych w Chorzowie, mimo zwiększonej produkcji siarczanu amonu w koksowniach i powstania dwu małych fabryk azotowych na Śląsku musieliśmy sprowadzać w 1928/29 r. 135 000 ton nawozów azotowych z zagranicy kosztem 56,9 milionów zł, ażeby zaspokoić ówczesne potrzeby rolnictwa.

 
Decyzja budowy fabryki w Mościcach zapadła w 1927 r., do budowy przystąpiono w 1928 r. — a już z końcem 1929 r. fabryka rozpoczęła produkcję.

Fabryka związków azotowych w Mościcach produkuje saletrę wapniową granulowaną, saletrzak, nitrofos, siarczan amonu mielony, oraz siarczan amonu krystaliczny nie zawierający wolnego kwasu.

Energii dostarcza fabryce własna elektrownia oparta na kotłowni opalanej miałem węglowym.

Welektrowni zainstalowane są cztery turbogeneratory, o łącznej sile 24 900 KW. wytwarzając prąd trójfazowy o napięciu 6300 V i 50 okresów.

Budynki rozmieszczone są po jednej stronie drogi liniowo, w tej samej kolejności, w jakiej następują po sobie poszczególne fazy produkcji.

Zbiorniki gazów i chłodnie kominowe pobudowane są po przeciwnej stronie drogi ze względu bezpieczeństwa, a także ze względu na wilgoć unoszącą się w pobliżu chłodnic.

Długość całkowita fabryki wynosi około 1 km.

Pierwszym z kolei oddziałem fabrycznym umieszczonym tuż za elektrownią jest wytwórnia gazu wodnego, składająca się z instalacji generatorów gazu wodnego i tzw. czyszczalni.

Gazwodny wytwarza się przez wdmuchiwanie na przemian pary wodnej i powietrza na rozżarzony koks. Praca człowieka w tym oddziele ogranicza się do obserwacji sygnału świetlnego i przestawienia dźwigni na dany znak. Wszystkie inne czynności, jak zasilanie generatorów koksem, zamykanie zaworów, a nawet chemiczną analizę produktu wykonują urządzenia mechaniczne i automaty.

Wytwórnia gazu wodnego dostarcza przy normalnej produkcji około 180 000 m³gazu na dobę, produkcja maksymalna oddziału osiąga cyfrę 350 000 m³ na dobę, tj. przerasta o 25% przeciętnie dzienne oddanie gazu razem wziętych: gazowni warszawskiej, poznańskiej, lwowskiej i krakowskiej. Otrzymany gaz wodny oczyszcza się ze związków siarki i poddaje się konwersji w specjalnej instalacji. Konwersja wzbogaca gaz wodny w wodór H, a tlenek węgla przeprowadza w dwutlenek węgla. CO₂; prócz wodoru i tlenku węgla gaz skonwertowany zawiera wolny azot N.

Aparatura konwersji i katalizator są owocem pracy sił technicznych fabryki. Cała instalacja wykonana została całkowicie w kraju rękami polskiego robotnika.

Gazskonwertowany oczyszcza się z dwutlenku i tlenku węgla na wieżach absorbcyjnych: wodnej i ługowej, a resztki zanieczyszczeń usuwa się w aparatach systemu Lindego.

Azot w stanie czystym otrzymuje się z powietrza przez wyodrębnienie go przy pomocy niskich temperatur w aparatach systemu Lindego. Oba gazy tj. azot i gaz skonwertowany (wodór) ulegają schłodzeniu i osuszeniu, następnie zostają zmieszane w stosunku potrzebnym do syntezy amoniaku.

Mieszaninę gazów spręża się w kompresorach do 300 atm. i doprowadza do kolumn syntetycznych, gdzie w temperaturze czerwonego żaru wodór i azot w obecności katalizatora wiąże się w amoniak.

Produkt zostaje schłodzony, skroplony, a następnie rozprężony i odparowany w postaci amoniaku gazowego. Jest to pierwszy z kolei związek azotowy.

Amoniak przechodzi do zbiornika o pojemności 10 000 m³, skąd odpowiednimi przewodami dostaje się do Oddziału Kwasu Azotowego.

Naprodukcję kwasu azotowego składają się dwa procesy: utlenianie amoniaku i absorbcja powstałych tlenków azotu.

Utlenianie odbywa się w tzw. utleniaczach, tam amoniak gazowy i powietrze doprowadzone w odpowiednim stosunku mieszają się ze sobą i przechodzą kolejno przez dwie rozżarzone siatki platynowe, działające jako katalizator. Na powierzchni tych siatek odbywa się spalanie, tzw. utlenianie amoniaku na tlenki azotu.

Tlenki azotu ochładza się w odpowiednich kotłach, a następnie wprowadza się je do wieź absorbcyjnych systemu Prof. Ignacego Mościckiego, gdzie pochłaniane przez wodę tworzą kwas azotowy.

Wtym stadium fabrykacji mamy już dwa podstawowe związki azotowe, a mianowicie amoniak i kwas azotowy, obecnie przejdziemy do omawiania produkcji nawozów z wymienionych związków azotowych.

Azotan amonowy (tzw. saletra amonowa) otrzymuje się przez działanie amoniaku na kwas azotowy. Przebieg tego procesu polega na dokładnym zobojętnieniu wzajemnym kwasu i amoniaku, które odbywa się w aparatach neutralizacyjnych, a następnie na odparowaniu wody i wykrystalizowaniu produktu.

Otrzymujemy białą, sypką sól, zawierającą 35% azotu.

Ta sama aparatura służy do fabrykacji saletrzaku i nitrofosu.

Saletrzak powstaje przez zmieszanie w odpowiednich aparatach azotanu amonu z drobno mielonym wapniakiem, otrzymujemy nawóz w postaci lekko żółtego, sypkiego proszku o zawartości 15,5% azotu i około 55% węglanu wapnia.

Nitrofos otrzymujemy, mieszając azotan z mączką mielonych fosforytów, zawiera on 15,5% azotu i około 5—9% ogólnego kwasu fosforowego.

Siarczan amonu powstaje przez działanie amoniaku na kwas siarkowy Dzięki specjalnym sposobom fabrykacji otrzymuje się siarczan amonu w formie kryształków; jest to produkt nadzwyczaj czysty, wolny od niezwiązanego kwasu, o 21% azotu w formie amonowej.

Saletrę wapniową otrzymuje się działaniem kwasu azotowego na kamień wapienny; wapno roztwarzając się w kwasie neutralizuje go, przez co powstaje roztwór soli azotanu wapnia, Roztwór ten uległ) czyszczeniu, zagęszczeniu, a następnie zostaje doprowadzony do specjalnych urządzeń granulacyjnych, które opuszcza w postaci białych ziarenek tzw. granulek.

Saletra wapniowa, ten najdoskonalszy nawóz, typowo saletrzany zawiera 15,5% azotu i 28% wapnia. Produkt ten jest całkowicie rozpuszczalny w wodzie, szybko przyswajalny przez rośliny, oraz posiada wybitne własności odkwaszania gleby.

Ogólna produkcja roczna fabryki w Mościcach wyraża się cyfrą 120 000 ton; w zakresie poszczególnych nawozów może ulec zmianie w zależności od wymagań rynku.